ĐIỂM YÊN NGỰA: BÀI TOÁN TỐI ƯU TRONG CUỘC SỐNG
Trong toán học có một khái niệm "điểm yên ngựa" (saddle point) là điểm tối ưu theo nghĩa: đạt giá trị cao nhất (max) theo một chiều và đạt giá trị thấp nhất (min) theo chiều còn lại.
Người ta dùng từ "yên ngựa" vì điểm đó chính là điểm mà người ta ta đặt cái yên trên mình con ngựa cho kỵ sĩ ngồi. Điểm max chính là điểm cao nhất trên thân con ngựa theo chiều ngang, điểm min chính là điểm thấp nhất tính dọc theo thân con ngựa tính từ đầu đến đuôi. Thực tế đã chỉ ra rằng chỉ có vị trí ấy kỵ sĩ ngồi mới vững chắc nhất.
Trong cuộc sống khi giải quyết một vấn đề đôi khi chúng ta thường chỉ quan tâm đến một tiêu chí, mà quên đi mất một vài tiêu chí khác, vì thế kết quả đạt được không phải là kết quả tốt nhất, bền vững nhất. Nhưng có đôi khi chúng ta lại tham lam, ôm đồm quá nhiều tiêu chí vì thế mà vấn đề cần giải quyết trở lên lùng bùng, cái này trói buộc, cản trở cái kia.
Bài toán tối ưu - tìm điểm yên ngựa là nhu cầu chính đáng, cần thiết, cần có ở tất cả mức độ từ cuộc sống, sự nghiệp của mỗi cá nhân đến kinh doanh, lãnh đạo, quản trị của doanh nghiệp tiếp đến là phát triển kinh tế, bảo vệ mội trường, gìn giữ bản sắc văn hoá của mỗi quốc gia.
Trong bài này tôi chỉ sới lên một vài vấn đề cần tìm điểm tối ưu - điểm yên ngựa mà tôi cho rằng là tương đối phổ biến, chúng ta gặp thường xuyên hàng ngày.
CẤP ĐỘ QUỐC GIA
Ở góc độ quốc gia theo tôi có rất nhiều vấn đề cần tìm lời giải tối ưu, tìm điểm yên ngựa, có thể kể một vài vấn đề sau:
1. Tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội
2. Tăng trưởng kinh tế với bảo vệ môi trường
3. Tăng trưởng kinh tế với phát triển bền vững
4. Kiểm soát thông tin, văn hoá phẩm độc hại và tốc độ Internet
5. Kiểm soát thông tin, văn hoá phẩm độc hại với tiếp cận thông tin, tri thức của nhân loại
6. ....
CƠ QUAN, DOANH NGHIỆP
1. Sự năng động, sáng tạo với kiểm soát rủi ro
Trong kinh doanh, muốn năng động thì nguyên tắc cơ bản là tướng ra trận phải có quyền (thượng vương bảo kiếm), nếu cái gì cũng phải xin phép, phải báo cáo thì nhiều khi cơ hội kinh doanh bị mất. Thế nhưng nếu uỷ quyền nhiều quá, quá năng lực của cán bộ thì sẽ dẫn đến quyết định sai, thua trận, thất thoát, lãng phí.
Để giải quyết vấn đề này trong doanh nghiệp người ta xây dựng một hệ thống quản trị trong đó qui định về phân cấp, phân quyền, uỷ quyền, thanh tra, giám sát, kiểm soát... Nói thì dễ nhưng xây dựng được một hệ thống quản trị phù hợp với qui mô kinh doanh, qui mô thị trường, trình độ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp của doanh nghiệp thì không phải dễ.
2. Bảo vệ, bảo mật cơ quan và sự mến khách
Trong các cơ quan, văn phòng hầu như việc tối ưu giữa việc bảo vệ, bảo mật thông tin, tài sản của cơ quan, cá nhân với sự mến khách, tạo sự thiện cảm và yêu quí của khách hàng cũng là vấn đề không dễ.
Trước đây rất nhiều cơ quan, doanh nghiệp có qui định khách đến làm việc phải trình chứng minh thư ở quầy lễ tân hoặc quầy bảo vệ. Qui định này gây rất phiền hà cho khách: có người quên, không mang theo giấy tờ, có người lúc về lại quên lấy CMT, mất công quay lại để lấy. Việc qui định giữ CMT ấy chắc chắn sẽ gây khó chịu, không muốn đến cơ quan ấy làm việc cho không ít khách.
GIAO THÔNG ĐÔ THỊ
Các thành phố lớn: Hà Nội, Hồ Chí Minh đang bị ùn tắc giao thông nghiêm trọng. Để giảm ùn tắc giao thông, chính quyền thành phố đã đưa ra rất nhiều giải pháp:
- Hạn chế xe cá nhân
- Thu phí nội đô
- Xe biển chẵn, biển lẻ, đi ngày chẵn, đi ngày lẻ
- Xe buyt BRT, đường sắt đô thị, xe Bus công cộng
Thế nhưng việc hạn chế xe cá nhân, thu phí nội đô, xe biển chẵn, biển lẻ, xe buyt BRT đang bị phản ứng rất mạnh của số đông người dân.
Chúng ta không thể để phương tiện cá nhân phát triển tự do không kiểm soát như hiện nay, vì chắc chắn vài năm nữa Hà Nội và tp. Hồ Chí Minh sẽ ùn tắc nghiêm trọng đến mức không ai có thể đi được nữa. Chúng ta cũng không thể cấm đoán phương tiện cá nhân một cách hành chính, bất chấp phương tiện GTCC chưa đáp ứng đủ nhu cầu.
Hôm nọ tôi nghe được anh bạn hiến kế giải pháp tối ưu yên ngựa cho giao thông đô thị Việt Nam như sau:
1. Thu phí quyền lưu hành phương tiện cá nhân: ví dụ ô tô 5 - 10 triệu xe năm, xe máy 1 - 2 triệu xe năm.
2. Phát triển mạnh xe Bus, xe Bus BRT và miễn phí đi xe Bus, Bus BRT cho tất cả hành khách (cả khách quốc tế lẫn khách Việt Nam).
3. Bán quảng cáo trên thân xe Bus (cả bên ngoài và bên trong xe).
4. Tiền thu được từ phí quyền lưu hành phương tiện cá nhân và tiền quảng cáo để hỗ trợ xe Bus, Bus BRT (ước tính thu được 2-3 tỷ USD năm).
4. Người dân sẽ tự chọn: đi xe Bus, Bus BRT miễn phí hay nộp lệ phí để lưu hành xe cá nhân.
CUỘC SỐNG VÀ SỰ NGHIỆP
Trong cuộc sống và sự nghiệp của mỗi cá nhân cũng có rất nhiều vấn đề cần tìm lời giải tối ưu, tìm điểm yên ngựa, có thể kể một vài vấn đề sau:
1. Sự nghiệp và hạnh phúc gia đình (tình yêu)
2. Sự nghiệp và sức khoẻ
3. Sự nghiệp và báo hiếu cha mẹ, ông bà
3. Công việc và giải trí hưởng thụ các giá trị cuộc sống
4. Tự do của cá nhân này với tự do của các cá nhân khác
5. .....
LỜI KẾT:
Về Toán học, chỉ cần những người giỏi toán, thông minh, ngồi một chỗ yên tĩnh là có thể tìm ra lời giải, tìm ra điểm yên ngựa, điểm tối ưu.
Trong cuộc sống, việc tìm ra lời giải tối ưu, điểm yên ngựa lại đòi hỏi lớn hơn rất nhiều. Mỗi vấn đề cần giải quyết đều là một hệ thống kinh tế, chính trị, xã hội, văn hoá rất phức tạp, như một cỗ máy lớn, có nhiều bộ phận liên quan mật thiết, tác động tương hỗ lẫn nhau. Chúng ta tác động, thay đổi bộ phận này, không chỉ một bộ phận ấy thay đổi mà còn rất nhiều bộ phận khác cũng thay đổi theo, tốt lên cũng có và xấu đi cũng có.
Vì vậy việc tìm lời giải tối ưu, điểm yên ngựa cho các vấn đề của cuộc sống, đòi hỏi những người đi tìm lời giải phải có các yếu tố sau:
(1) Đầu tiên phải là một KIẾN TRÚC SƯ TRƯỞNG HỆ THỐNG, có hiểu biết sâu sắc về hệ thống, hiểu biết sâu sắc (hoặc có chuyên gia tư vấn) về từng bộ phận cấu thành của hệ thống. Hiểu biết mối quan hệ tương hỗ, tác động lẫn nhau của từng cấu thành.
(2) Có tâm, chỉ đứng trên lợi ích của quốc gia, dân tộc, tổ chức mình, không vì lợi ích nhóm, vì quyền lợi, vì danh tiếng cá nhân.
(3) Có đội ngũ tư vấn tốt, giỏi chuyên môn.
(4) Có tính thực tiễn cao, hiểu biết sâu sắc hiện trạng, cũng như các mô hình, các hệ thống tiên tiến tương tự trên thế giới.
(5) Năng lực hành động, quyết đoán, làm đến cùng, không nửa vời.
Trong toán học có một khái niệm "điểm yên ngựa" (saddle point) là điểm tối ưu theo nghĩa: đạt giá trị cao nhất (max) theo một chiều và đạt giá trị thấp nhất (min) theo chiều còn lại.
Người ta dùng từ "yên ngựa" vì điểm đó chính là điểm mà người ta ta đặt cái yên trên mình con ngựa cho kỵ sĩ ngồi. Điểm max chính là điểm cao nhất trên thân con ngựa theo chiều ngang, điểm min chính là điểm thấp nhất tính dọc theo thân con ngựa tính từ đầu đến đuôi. Thực tế đã chỉ ra rằng chỉ có vị trí ấy kỵ sĩ ngồi mới vững chắc nhất.
Trong cuộc sống khi giải quyết một vấn đề đôi khi chúng ta thường chỉ quan tâm đến một tiêu chí, mà quên đi mất một vài tiêu chí khác, vì thế kết quả đạt được không phải là kết quả tốt nhất, bền vững nhất. Nhưng có đôi khi chúng ta lại tham lam, ôm đồm quá nhiều tiêu chí vì thế mà vấn đề cần giải quyết trở lên lùng bùng, cái này trói buộc, cản trở cái kia.
Bài toán tối ưu - tìm điểm yên ngựa là nhu cầu chính đáng, cần thiết, cần có ở tất cả mức độ từ cuộc sống, sự nghiệp của mỗi cá nhân đến kinh doanh, lãnh đạo, quản trị của doanh nghiệp tiếp đến là phát triển kinh tế, bảo vệ mội trường, gìn giữ bản sắc văn hoá của mỗi quốc gia.
Trong bài này tôi chỉ sới lên một vài vấn đề cần tìm điểm tối ưu - điểm yên ngựa mà tôi cho rằng là tương đối phổ biến, chúng ta gặp thường xuyên hàng ngày.
CẤP ĐỘ QUỐC GIA
Ở góc độ quốc gia theo tôi có rất nhiều vấn đề cần tìm lời giải tối ưu, tìm điểm yên ngựa, có thể kể một vài vấn đề sau:
1. Tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội
2. Tăng trưởng kinh tế với bảo vệ môi trường
3. Tăng trưởng kinh tế với phát triển bền vững
4. Kiểm soát thông tin, văn hoá phẩm độc hại và tốc độ Internet
5. Kiểm soát thông tin, văn hoá phẩm độc hại với tiếp cận thông tin, tri thức của nhân loại
6. ....
CƠ QUAN, DOANH NGHIỆP
1. Sự năng động, sáng tạo với kiểm soát rủi ro
Trong kinh doanh, muốn năng động thì nguyên tắc cơ bản là tướng ra trận phải có quyền (thượng vương bảo kiếm), nếu cái gì cũng phải xin phép, phải báo cáo thì nhiều khi cơ hội kinh doanh bị mất. Thế nhưng nếu uỷ quyền nhiều quá, quá năng lực của cán bộ thì sẽ dẫn đến quyết định sai, thua trận, thất thoát, lãng phí.
Để giải quyết vấn đề này trong doanh nghiệp người ta xây dựng một hệ thống quản trị trong đó qui định về phân cấp, phân quyền, uỷ quyền, thanh tra, giám sát, kiểm soát... Nói thì dễ nhưng xây dựng được một hệ thống quản trị phù hợp với qui mô kinh doanh, qui mô thị trường, trình độ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp của doanh nghiệp thì không phải dễ.
2. Bảo vệ, bảo mật cơ quan và sự mến khách
Trong các cơ quan, văn phòng hầu như việc tối ưu giữa việc bảo vệ, bảo mật thông tin, tài sản của cơ quan, cá nhân với sự mến khách, tạo sự thiện cảm và yêu quí của khách hàng cũng là vấn đề không dễ.
Trước đây rất nhiều cơ quan, doanh nghiệp có qui định khách đến làm việc phải trình chứng minh thư ở quầy lễ tân hoặc quầy bảo vệ. Qui định này gây rất phiền hà cho khách: có người quên, không mang theo giấy tờ, có người lúc về lại quên lấy CMT, mất công quay lại để lấy. Việc qui định giữ CMT ấy chắc chắn sẽ gây khó chịu, không muốn đến cơ quan ấy làm việc cho không ít khách.
GIAO THÔNG ĐÔ THỊ
Các thành phố lớn: Hà Nội, Hồ Chí Minh đang bị ùn tắc giao thông nghiêm trọng. Để giảm ùn tắc giao thông, chính quyền thành phố đã đưa ra rất nhiều giải pháp:
- Hạn chế xe cá nhân
- Thu phí nội đô
- Xe biển chẵn, biển lẻ, đi ngày chẵn, đi ngày lẻ
- Xe buyt BRT, đường sắt đô thị, xe Bus công cộng
Thế nhưng việc hạn chế xe cá nhân, thu phí nội đô, xe biển chẵn, biển lẻ, xe buyt BRT đang bị phản ứng rất mạnh của số đông người dân.
Chúng ta không thể để phương tiện cá nhân phát triển tự do không kiểm soát như hiện nay, vì chắc chắn vài năm nữa Hà Nội và tp. Hồ Chí Minh sẽ ùn tắc nghiêm trọng đến mức không ai có thể đi được nữa. Chúng ta cũng không thể cấm đoán phương tiện cá nhân một cách hành chính, bất chấp phương tiện GTCC chưa đáp ứng đủ nhu cầu.
Hôm nọ tôi nghe được anh bạn hiến kế giải pháp tối ưu yên ngựa cho giao thông đô thị Việt Nam như sau:
1. Thu phí quyền lưu hành phương tiện cá nhân: ví dụ ô tô 5 - 10 triệu xe năm, xe máy 1 - 2 triệu xe năm.
2. Phát triển mạnh xe Bus, xe Bus BRT và miễn phí đi xe Bus, Bus BRT cho tất cả hành khách (cả khách quốc tế lẫn khách Việt Nam).
3. Bán quảng cáo trên thân xe Bus (cả bên ngoài và bên trong xe).
4. Tiền thu được từ phí quyền lưu hành phương tiện cá nhân và tiền quảng cáo để hỗ trợ xe Bus, Bus BRT (ước tính thu được 2-3 tỷ USD năm).
4. Người dân sẽ tự chọn: đi xe Bus, Bus BRT miễn phí hay nộp lệ phí để lưu hành xe cá nhân.
CUỘC SỐNG VÀ SỰ NGHIỆP
Trong cuộc sống và sự nghiệp của mỗi cá nhân cũng có rất nhiều vấn đề cần tìm lời giải tối ưu, tìm điểm yên ngựa, có thể kể một vài vấn đề sau:
1. Sự nghiệp và hạnh phúc gia đình (tình yêu)
2. Sự nghiệp và sức khoẻ
3. Sự nghiệp và báo hiếu cha mẹ, ông bà
3. Công việc và giải trí hưởng thụ các giá trị cuộc sống
4. Tự do của cá nhân này với tự do của các cá nhân khác
5. .....
LỜI KẾT:
Về Toán học, chỉ cần những người giỏi toán, thông minh, ngồi một chỗ yên tĩnh là có thể tìm ra lời giải, tìm ra điểm yên ngựa, điểm tối ưu.
Trong cuộc sống, việc tìm ra lời giải tối ưu, điểm yên ngựa lại đòi hỏi lớn hơn rất nhiều. Mỗi vấn đề cần giải quyết đều là một hệ thống kinh tế, chính trị, xã hội, văn hoá rất phức tạp, như một cỗ máy lớn, có nhiều bộ phận liên quan mật thiết, tác động tương hỗ lẫn nhau. Chúng ta tác động, thay đổi bộ phận này, không chỉ một bộ phận ấy thay đổi mà còn rất nhiều bộ phận khác cũng thay đổi theo, tốt lên cũng có và xấu đi cũng có.
Vì vậy việc tìm lời giải tối ưu, điểm yên ngựa cho các vấn đề của cuộc sống, đòi hỏi những người đi tìm lời giải phải có các yếu tố sau:
(1) Đầu tiên phải là một KIẾN TRÚC SƯ TRƯỞNG HỆ THỐNG, có hiểu biết sâu sắc về hệ thống, hiểu biết sâu sắc (hoặc có chuyên gia tư vấn) về từng bộ phận cấu thành của hệ thống. Hiểu biết mối quan hệ tương hỗ, tác động lẫn nhau của từng cấu thành.
(2) Có tâm, chỉ đứng trên lợi ích của quốc gia, dân tộc, tổ chức mình, không vì lợi ích nhóm, vì quyền lợi, vì danh tiếng cá nhân.
(3) Có đội ngũ tư vấn tốt, giỏi chuyên môn.
(4) Có tính thực tiễn cao, hiểu biết sâu sắc hiện trạng, cũng như các mô hình, các hệ thống tiên tiến tương tự trên thế giới.
(5) Năng lực hành động, quyết đoán, làm đến cùng, không nửa vời.
No comments:
Post a Comment